نحوه آموزش به کودکان نابینا

نحوه آموزش به کودکان نابینا، می‌تواند تجربه‌ای چالش‌برانگیز و ارزشمند تلقی شود. کودکانی که نابینا متولد می‌شوند، تصویرهای ذهنی و زبان خود را از دنیا بر اساس حس لامسه، شنوایی و بویایی تشکیل می‌دهند. دوره پداگوژی ویژه برای این کودکان وجود دارد که گذراندن آن برای ورود به حوزه آموزش آنان واجب است. در واقع کودکان نابینا، با استفاده از این حس‌ها، معانی و مفاهیم واژه را درک می‌کنند؛ بنابراین، تربیت حواس‌های گفته شده به کودکان نابینا کمک می‌نماید تا بتوانند بیشتر چیزها را شناخته و به صورت مستقل تربیت شوند. به همین دلیل، آموزش به کودکان نابینا در وهله اول، ضروری‌تر از خود او است. آموزش به کودکان نابینا با استفاده از امکانات و منابع موردنیاز علاوه بر پرورش مهارت‌های رفتاری می‌تواند به تعامل اجتماعی آن‌ها نیز کمک نماید.

انواع روش‌های آموزش کودکان نابینا و کم‌بینا

نحوه آموزش به کودکان نابینا در مقایسه با کودکان بینا متفاوت است؛ زیرا این افراد دارای حس بینایی نبوده و باید حس لامسه و شنیداری کودکان را از طریق آموزش به آن‌ها تقویت کنیم تا بتوانند بسیاری از مهارت‌های زندگی را بیاموزند. انواع روش‌های آموزش به کودکان نابینا عبارت‌اند از:

آموزش در مدارس عادی:

یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای آموزش کودکان نابینا، استفاده از کلاس‌های آموزشی عمومی بوده که کودکان نابینا در این کلاس‌ها، کنار کودکان بینا آموزش می‌بینند. با توجه به این‌که افراد نابینا باید در کلاس‌های مخصوص خود و روش‌های خاصی آموزش ببینند، بنابراین آموزش در کلاس‌های عمومی برای این کودکان مفید نبوده و کمترین بازدهی را خواهد داشت.
یکی از مهم‌ترین مزایای حضور کودکان نابینا در این کلاس، آموزش تعامل و سازگاری با افراد دیگر است که این موضوع می‌تواند تاثیر مثبتی بر آینده کودک بگذارد. با توجه به این‌که در این مدارس، برخی از معلم‌ها با تسلط به نحوه آموزش کودکان نابینا، ممکن است آموزش‌هایی مانند خط بریل و یا آموزش تقویت قدرت شنوایی در پیش بگیرند؛ ولی با این حال این روش به دلیل بازدهی کم به کودکان نابینا توصیه نمی‌شود.

مزایای مدارس عادی:

• در مدارس عادی، کودکان نابینا با کودکان با بینای هم سن خود ارتباط برقرار می‌کند و به این ارتباط عادت می‌نماید.
• در این مدارس، کودکان بینا نسبت به نیازها و هم‌چنین توانایی‌ها و نحوه آموزش به کودکان نابینا آشنا می‌شوند؛ که این موضوع می‌تواند باعث ایجاد تعامل بهتر با آن‌ها گردد.
• در مدارس عادی، کودکان نحوه ارتباط برقرار کردن و روابط اجتماعی را می‌آموزند. این موضوع در زندگی آینده آن‌ها اهمیت زیادی دارد.

معایب مدارس عادی:

• در صورت نیاز به منابع و مواد آموزشی، به موقع در اختیار آن‌ها قرار نمی‌دهند.
• معلمان و مربیان این نوع مدارس، به روش‌ها و راهبردهای آموزشی مختص این کودکان تسلط ندارند.
• در مدارس عادی، ممکن است دانش آموزان نابینا در انزوا قرار بگیرند.

آموزش در کلاس‌های اختصاصی

در برخی از مدارس، نحوه آموزش به کودکان نابینا به این شکل است که یک کلاس اختصاصی برای کودکان نابینا در نظر گرفته‌اند. در این نوع کلاس‌ها، همه‌ی دانش آموزان نابینا حضور داشته و معلم مختص آموزش به کودکان نابینا، در یادگیری خط بریل و تقویت قدرت شنیداری به آن‌ها کمک می‌کند. در این نوع کلاس‌ها، امکان دارد در بعضی از زنگ‌ها و برای تدریس درس‌های عمومی مانند ورزش، کودکان بینا و نابینا در کنار هم قرار بگیرند.

آموزش در مدارس اختصاصی یا فراگیر

مدرسه اختصاصی که با نام مدرسه نابینایان نیز شناخته می‌شود، یکی از بهترین شیوه‌های آموزش به کودکان نابینا محسوب می‌گردد؛ زیرا در این مدارس، نحوه آموزش به کودکان نابینا به این شکل است که همه درس‌ها به صورت اختصاصی و به کمک معلمان یا یک کارشناس آموزش مختص آموزش کودکان نابینا به این افراد ارائه می‌شود. یکی دیگر از موارد مهمی که می‌توان به آن اشاره نمود نوع ساختار و شکل مدارس است که نسبت به این کودکان طراحی شده است و هیچ خطری کودکان را تهدید نمی‌کند. هم‌چنین به دلیل وجود وجه اشتراک در همه کودکان، به راحتی با یکدیگر ارتباط گرفته و روحیه بهتری دارند.

مزایای مدارس اختصاصی:

• به دلیل حضور معلمان و مربیان تخصصی در این مدارس، می‌توانند نیازهای کودکان نابینا را برطرف نمایند.
• در مدارس اختصاصی، منابع آموزشی که کودکان نابینا به آن‌ها نیاز دارند، در اختیار معلمان و دانش آموزان قرار می‌دهند.
• دانش آموزان نابینا به دلیل داشتن شرایط یکسان، بهتر می‌توانند یکدیگر را درک کنند و ارتباط برقرار نمایند.

معایب مدارس اختصاصی:

• نحوه آموزش به کودکان نابینا در مدارس اختصاصی به گونه ای است که در اکثر مسائل، کودکان نابینا از شرایط عادی جامعه بی‌خبر هستند.
• با توجه به این‌که دانش آموزان نابینا با دانش آموزان بینای هم سن خود در مدرسه برخوردی ندارند، بنابراین در ارتباط با این افراد ممکن است مشکل داشته باشند.

آموزش در خانه

در صورتی که در محل زندگی شما، مدارس و یا کلاس‌های اختصاصی برای دانش آموزان نابینا وجود ندارد؛ شما می‌توانید خودتان در خانه به کودک خود درس‌های اختصاص مانند آموزش خط بریل را در برنامه خود قرار دهید. ولی باید نحوه آموزش به کودکان نابینا با استفاده از خط بریل را خود فرا بگیرید.

مهم‌ترین نکات برای آموزش بهتر در کودکان نابینا

در صورتی که یک معلم مختص کودکان نابینا هستید و یا خودتان آموزش در خانه را برای فرزند خود انجام می‌دهید؛ بهتر است برای آموزش بهتر، دوره دروس تخصصی نحوه آموزش به کودکان نابینا را برای بهبود کیفیت تدریس در برنامه خود قرار دهید. مهم‌ترین نکات آموزش کودکان نابینا عبارت‌اند از:

• خودتان می‌توانید کلاس تشکیل دهید: در صورتی که کودکان نابینای دیگری را می‌شناسید، می‌توانید با همه‌ی آن‌ها کلاس تشکیل دهید. در این شرایط تعامل کودکان افزایش یافته و روحیه بالاتری در آن‌ها ایجاد می‌شود.
• شناخت همه: داشتن یک رابطه دوستانه و دوطرفه با کودکان به شناخت آن‌ها کمک می‌کند. با شناخت نقاط قوت و ضعف کودکان، می‌توانید ارتباط بهتری با آن‌ها بگیرید.
• آموزش مهارت‌های روزانه و موردنیاز: این مهارت‌ها معمولا در مدارس در اختیار کودکان نابینا قرار نمی‌گیرد. می‌توانید مهارت‌هایی مانند آب دادن به گل‌ها، جارو کشیدن، پخت غذا و غیره را به آن‌ها آموزش دهید. همچنین آموزش هایی مانند چرتکه و حساب کردن های ساده میتواند افراد مناسب رشته حسابداری را در کودکان نابینا پیدا کند.
• پخش کتاب‌های صوتی برای کودکان: با توجه به این که شنیدن قصه‌ها و داستان‌های صوتی حتی از کتاب درس آن‌ها برای کودکان لذت‌بخش است، می‌توانید این کار را انجام دهید.
• صدا زدن اسم آن‌ها: بهتر است هنگام صحبت کردن اسم کودک را صدا بزنید تا او متوجه صحبت شما با خود شود.
• عدم استفاده از کلمات اشاره: استفاده از کلمات اشاره مانند اینجا، آن طرف، اینجا و غیره ممنوع است؛ مثلا به جای این که بگویید کیف آن جا است، بهتر است بگویید کیف کنار صندلی است.
• عدم استفاده از جمله چیزی می‌بینید: به جای استفاده از کامه دیدن از کلمه‌های حس کردن و شنیدن در آموزش‌های خود استفاده کنید.

به نقل از weareteachers :

همیشه هنگام صحبت با دانش آموز کم بینا از نام کوچک آنها استفاده کنید. به این ترتیب آنها متوجه خواهند شد که شما با آنها صحبت می کنید نه شخص دیگری. هنگام عبور از آنها در راهرو، به جای گفتن «سلام»، از افراد بخواهید نام آنها را اعلام کنند، زیرا دانش آموزان نابینا یا کم بینا ممکن است قادر به تشخیص چهره نباشند. به عنوان مثال: «سلام سارا، خانم مورفی است. امروز چطوری؟» دانش‌آموزان را تشویق کنید که همین کار را انجام دهند زیرا این امر باعث تقویت ارتباط در جامعه مدرسه می‌شود.

جمع‌بندی

همان‌طور که در بالا اشاره شد، دانش‌آموزان نابینا و یا کم‌بینا در بیشتر موارد، در مدرسه‌های اختصاصی آموزش می‌بینند؛ اما گاهی اوقات، برخی از کودکان نابینایی که دارای توان‌بخشی‌های زیادی هستند می‌توانند در مدارس عادی نیز به تحصیل ادامه دهند. در این شرایط، مربی یا معلمان باید نحوه آموزش به کودکان نابینا را فرا گرفته باشند تا بتوانند اطلاعات خود را در اختیار این دانش آموزان قرار دهند.
از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند تاثیر گذار باشد درک از میزان نابینایی و یا کم‌بینایی کودک، اطلاع داشتن در مورد توانایی‌های دانش‌آموز و هم‌چنین الگو بودن برای دانش‌آموزان دیگر در بین سایر افراد است. توصیه می‌شود که دانش‌آموز خود را تشویق نمایید از منابع بصری مانند کتاب‌های دارای چاپ بزرگ، عینک‌های بصری و ذره‌بین استفاده کنند؛ و سعی کنید محل نشستن او مناسب و عاری از هرگونه نور خیره کننده بوده تا بتواند بالاترین تمرکز را در آموزش داشته باشد. آکادمی سلامت می تواند در این زمینه به شما کمک کند.

سوالات متداول

مناسب‌ترین مکان برای نشستن دانش آموزان نابینا در کلاس درس کجا است؟

با توجه به این که دانش آموزان نابینا یا کم‌بینا، به نور حساسیت دارند بهتر است آن‌ها را برای داشتن تمرکز کافی دور از پنجره و نورهای زننده قرار دهید.

برای مراقبت نمودن از کودکان نابینا چه افرادی مناسب هستند؟

برای مراقبت از کودکان نابینا بهتر است از یک پرستار کودک حرفه‌ای و آموزش دیده کمک بگیرید و هم‌چنین می‌توانید از بزرگسالان نابینا و خانواده‌هایی که شرایط شما را دارند کمک بخواهید.

نحوه آموزش به کودکان نابینا به چه صورت است؟

برای کودکان نابینا آموزش خط بریل بهترین راه است. هم‌چنین استفاده از کامپیوترهای صوتی نیز می‌تواند کمک کننده باشد.